En çok tüketilen çayın bilimsel olarak desteklenen faydalarının yanı sıra aşırı tüketiminin potansiyel zararlarına dair ayrıntılı bilgiler son kamu haber sitesinde.
Çay, Camellia sinensis bitkisinin yapraklarının fermente edilmesiyle elde edilir. İçeriğinde bol miktarda polifenoller (özellikle teaflavinler ve tearubiginler) kafein, L-teanin ve çeşitli mineraller bulunur. Bu bileşenler birçok biyolojik etki gösteriyor.
1.Kalp ve Damar Sağlığını Destekler
Çaydaki flavonoidler, damar iç yüzeyinin (endotel) fonksiyonunu iyileştirir ve kolesterol dengesini düzenler.
Bilimsel olarak, 2021’de European Journal of Preventive Cardiology’de yayımlanan bir meta-analiz, düzenli siyah çay tüketiminin koroner kalp hastalığı riskini %8–10 azalttığını göstermiştir. Etkisi: LDL (“kötü”) kolesterolü düşürür, HDL (“iyi”) kolesterolü artırabilir.
2. Beyin Fonksiyonlarını ve Odaklanmayı Artırır
Çay, kafein ve L-teanin içerir. Bu ikili birlikte zihinsel uyanıklığı, dikkati ve reaksiyon hızını artırır.
Kahveye göre daha düşük kafein içerdiğinden (yaklaşık 40–60 mg/fincan), daha dengeli bir enerji artışı sağlar.
3. Antioksidan Etki
Siyah çay polifenolleri, serbest radikalleri nötralize ederek hücre hasarını azaltır. Bu durum yaşlanmayı yavaşlatabilir ve kronik hastalıklara karşı koruyucu etki yapabilir. Food & Function (2020) dergisinde yayımlanan bir çalışma, siyah çay polifenollerinin oksidatif stres belirteçlerini anlamlı şekilde düşürdüğünü göstermiştir.
4. Kan Şekeri ve Metabolizma Üzerine Etkiler
Çay, glikoz metabolizmasını düzenleyebilir ve insülin duyarlılığını artırabilir. Bazı klinik çalışmalar, düzenli siyah çay tüketiminin Tip 2 diyabet riskini azaltabileceğini bildirmektedir. Ayrıca sindirimi uyarıcı etkisiyle yağ emilimini sınırlayabilir.
5. Ağız ve Diş Sağlığı
Çay, antibakteriyel bileşenler içerir. Bu maddeler ağız florasında zararlı bakterilerin çoğalmasını engelleyerek diş çürüğü ve plak oluşumunu azaltabilir.
Aşırı tüketim genellikle günde 5–6 bardaktan fazla (yaklaşık 1 litre üzeri) içilmesiyle ilişkilidir.
1. Kafein Fazlalığı
Çay kahveden az ama hatırı sayılır miktarda kafein içerir. Fazla alındığında şu yan etkiler görülebilir:
2. Demir Emilimini Azaltır
Çaydaki tanenler, özellikle bitkisel kaynaklı demirin (non-hem demir) emilimini azaltır. Bu nedenle demir eksikliği anemisi olan kişiler, çayı yemeklerle birlikte değil, 1–2 saat sonra içmelidir.
3. Böbrek Taşı ve Oksalat Riski
Çay, yüksek miktarda oksalat içerir. Çok fazla tüketilmesi (özellikle az su içenlerde) kalsiyum oksalat taşlarının oluşma riskini artırabilir.
4. Florür Birikimi
Uzun yıllar boyunca çok yüksek miktarda (günde 8–10 bardak) düşük kaliteli siyah çay tüketimi, fazla flor alımına neden olabilir.Bu durum kemik florozisi gibi nadir ama ciddi bir soruna yol açabilir.
5. Gebelikte Dikkat Edilmesi Gerekir
Çaydaki kafein, plasentadan geçer ve bebeğin gelişimini etkileyebilir. Hamilelikte günlük toplam kafein alımı 200 mg’ı (yaklaşık 3–4 fincan çay) geçmemesi tavsiye edilir.